Amerika Modeli Uzerinde Iyi Düşünmek Lazım

Geldiğimden bu yana, New York mağazalarında satılan her şeyin ''made in China'' oluşu dikkatimi çekiyor. Aralarında nadiren Vietnam'da üretilmiş mallar da bulabiliyorsunuz. Zara'dakiler Türkiye'de üretilmiş sanırım, bir de Bed&Beyond'da Türk malı havlular görmüştüm.Her şey Çin malı olunca, insan ister istemez kalitesini düşünüyor. Bir de birbirine iki rakip olan ülke arasındaki ticari ilişkileri.

Hızlı çıkış yapan Türk şirketlerini takip ediyorum. Wenice Kids de bunlardan. Çin'de üretim yapmayacaklarını, verimli bir sistemle Türkiye'de üretim yaparak, aynı kara ulaşılabileceğini söylüyor şirketin genel müdürü. Çin'i seçmenin işin kolayı olduğunu. Ancak Amerika'ya bakarsak; buranın özü işin derinine inmek değil; hızlı, karlı, en direk olarak hedefe varmak.

Kölelik kültürü de yüzünü biraz değiştirerek, hala varlığını sürdürüyor. Kaçak, çalışma izni olmayan Hispanikler çalıştırılıyor çoğu yerde. New York'a çok turist gelmesinden dolayı adım başı olan restaurantlar krizden etkilenmemişe benziyor. Ancak işletme mantığıyla yaklaşınca ucuz işçi çalıştırarak, karı yükseltmek mantıklı.Zenciler yerlerini hispaniklere bırakmışlar, boğaz tokluğuna çalıştırılıyorlar.

Dikkatimi çeken diğer bir konuysa; New Haven'da oldu. New Haven, New York'a iki saat uzaklıkta, küçük ve hoş bir yer. Yale Üniversitesi burada. Tarihi binalarıyla Yale hem estetik, hem de görkemli; bilginin değerini hatırlatıyor. New Haven zengin bir yerleşim alanı değil.Oysa bir şehire üniversite kurulması ciddi bir gelir anlamına gelir. Herşeyden önce şehire öğrenciler gelir. Bu öğrenciler ev kiralarlar, yemek yerler, alışveriş yaparlar. Bu da ticaretin canlanması demek. Ancak New Haven'da herşey Yale'in içinde olup, bitiyor. Yemekhaneleri içinde, yurtları içinde. Çevre pek yararlanamıyor, tüm gelir Yale'e gidiyor.Neden olmasın tabi?Bu gibi konularda doğru ve yanlışların olmasından ziyade, en verimli yolu zaman ortaya çıkarıyor.

Ancak Amerika'daki kriz bu kadar derinken, işsizlik rakamlarında hala bir değişiklik yokken, bir yerlerde çok ciddi sistematik yanlışlar yapıldığı da ortada değil mi? Üretimin Çin'e kaydırılması demek, Amerika'da fabrikaların kapanması işçilerin işten çıkarılmaları demek. Servis sektöründe Hispanicler çok ucuza çalıştırılıyor. Her işletme maksimum karı düşündüğünden; kontolü ölçüsünde tüm geliri elde etmeye çalışıyor. Okumak, nitelikli bir meslek sahibi olabilmak ciddi anlamda pahalı. Dolayısıyla niteliksiz nüfus yoğun.

Sonuç; işsiz, düşük gelirli dolayısıyla az da harcayan nüfus yoğunluğu.Bunun karşısında inanılmaz pazarlama taktikleriyle halkı sürekli tüketime sürükleyen firmalar. Çok normal tabi, çünkü firmaların var olma sebepleri kar etmek. Üretecek, satacak, pazarlayacak, süsleyecek, püsleyecek ki millet alsın.Sorun milletin kazanmadan, üretim çarkına dahil olmadan; tüketime sürüklenmiş olması.Mortgage, banka kredileri de tuz biber ekmiş.

Bu arada New Haven'da ziyaretine gittiğim akrabalarımın uzmanlık alanları politika. Obama hakkındaki görüşlerini sordum. Ciddi anlamda çuvalladığını düşünüyorlar.